Dreigend tekort aan financiële experts gemeenten

Gemeenten gaan moeite krijgen om voldoende financiële experts op hbo en universitair niveau aan te trekken. Tegelijkertijd zijn er straks voor vmbo- en mbo-ambtenaren amper nog financiële functies in het gemeentehuis. 

Dat blijkt uit onderzoek dat is uitgevoerd in opdracht van het A+O fonds Gemeenten. Het artikel ‘Financieel ambtenaar uitstervend ras’ uit Binnenlands Bestuur en verschillende andere signalen met betrekking tot de gemeentelijke arbeidsmarkt vormden de aanleiding voor het onderzoek. Hiervoor zijn 60 gemeenten onderzocht.

Er gaan volgens de onderzoekers personeelsoverschotten ontstaan in de zogeheten operationele taakgebieden, zoals transactieverwerking en afsluiting en rapportage. Het gaat dan om uitvoerende functies op vmbo- en mbo-niveau. In de meer strategische en kennisintensieve taakgebieden van risico, financiering en besluitvorming – waarvoor minimaal een hbo-opleiding is vereist – dreigen juist tekorten.

De omvang van de financiële functie bij zowel grotere als kleinere gemeenten krimpt volgens het A+O fonds Gemeenten en de verwachting is dat die krimp zich ook de komende drie jaren voortzet. De grote gemeenten verwachten dat de financiële functie met name door de diigitalisering de komende jaren zelfs sterk in omvang afneemt.

Onderwijs
Het gaat om het binnenhalen (en -houden) van de ‘goede’ mensen. Er mag dan vanuit het onderwijs wel sprake zijn van een toenemend aanbod aan hoger financieel opgeleiden, maar de goede aansluiting tussen de vraag naar en het aanbod is niet vanzelfsprekend. Vooral daar waar het gaat om het aantrekken van financieel talent, voorzien de onderzoekers knelpunten. Zo beschikken gemeenten volgens hen niet over voldoende middelen voor het aantrekken van financieel talent, net zo min als er geld is voor het uitvoeren van een adequate personeelsplanning.

Daarnaast blijkt er binnen de gemeenten onvoldoende urgentie besef en prioriteit voor het aantrekken van de benodigde financiële experts. Bovendien zou het toekomstig aanbod van financieel talent niet over de juiste kennis, ervaring en competenties beschikken om de gevraagde financiële functies bij de gemeente te vervullen. En misschien wel de allerbelangrijkste bevinding van de onderzoekers: het financieel talent heeft niet voldoende motivatie om bij de gemeente aan de slag te gaan.

Mede omdat gemeenten met teruglopende inkomsten en stijgende uitgaven kampen, moeten ze extra op zoek naar mogelijkheden om de financiën op orde te krijgen en te houden. Daarnaast krijgen gemeenten vanaf 2015 te maken met grote veranderingen in het takenpakket. Door de decentralisaties neemt niet alleen het takenpakket in omvang en complexiteit toe, maar ook de uitgaven.

De inkomsten blijven echter achter en de reserves raken op. Door die ontwikkelingen is de impact op de financiële functie groot. ‘De rol van de financiële functie in strategie- en beleidvorming wordt groter en van de financiële functie wordt verwacht dat zij als sparringpartner voor het management fungeert. Deze rol wordt op dit moment bij de meeste gemeenten nog niet op het gewenste niveau ingevuld’, waarschuwen de onderzoekers.

Risico’s
Daarnaast gaan gemeenten meer en diverse relaties aan met andere gemeenten, maatschappelijke organisaties, zorginstellingen en dergelijke. Daardoor neemt de druk op goed toezicht toe. Van de financiële functie mag worden verwacht dat zij dat inrichten. Ook de risico’s van gemeenten nemen toe. Gemeenten krijgen meer geld en moeten dit besteden aan nieuwe en complexe taken. Adequaat risicomanagement is hierbij van doorslaggevend belang. Verder staat de financiële functie voor de uitdaging de zogeheten verantwoordingscycli sneller uit te voeren en daarin meer aandacht te hebben voor niet financiële gegevens. In tijden van schaarste is het volgens de onderzoekers meer dan ooit van belang om ook verantwoording af te leggen over bijvoorbeeld maatschappelijk rendement en duurzaamheid.

Andere eisen
De uitbreiding van taken, in omvang, aard en complexiteit, stelt andere eisen aan de financiële functie en ook aan de competenties daarbinnen. Een meer gediversifieerd dienstverleningsmodel vraagt om een breder scala aan competenties van financiële ambtenaren, zoals kennis van cijfers en het verhaal erachter; sociale en communicatieve vaardigheden; onderzoeks- en auditvaardigheden en gevoel voor politieke en ambtelijke belangen. Kortom, er is een ander type financieel ambtenaar nodig. Er behoefte aan financiële ambtenaren die aanvullende competenties bezitten, bijvoorbeeld om business partner te zijn van het bestuur. Gemeenten verwachten dat juist dit type financieel ambtenaar moeilijker te vinden en binnen te halen is.

Binnenlands Bestuur houdt op donderdagmiddag 27 maart in Nieuwegein een debat over opleidingen en arbeidsmarkt. Inschrijven kan via www.binnenlandsbestuur.nl