Ambtenaar krijgt minder strenge rechter

Ambtenaren die na 2020 over de schreef gaan, krijgen dan niet meer te maken met de bestuursrechter maar met de civiele rechter. Die oordeelt op dit moment minder streng, zo blijkt uit meerdere praktijkgevallen. De vraag is of ambtenaren daar in de toekomst van gaan profiteren.

Een ambtenaar die zich schuldig maakt aan belangenverstrengeling, of tenminste de schijn van belangenverstrengeling heeft gewekt, kan rekenen op weinig begrip van de Centrale Raad van Beroep, CRvB. Aan ambtenaren worden volgens de hoogste ambtenarenrechter hoge integriteitseisen gesteld. Een ontslag is dan ook meestal het logische gevolg van belangenverstrengeling.

Verwijtbaar handelen
Maar dan de civiele rechter. Vorig jaar oordeelde de kantonrechter Arnhem dat in een soortgelijke zaak niet kon worden bewezen dat de werknemer (private sector) zich schuldig had gemaakt aan belangenverstrengeling. Zelfs een eventuele schijn van belangenverstrengeling kon de werknemer niet worden verweten. De werkgever die de arbeidsovereenkomst wilde laten ontbinden – wegens ernstig verwijtbaar handelen door de werknemer – kreeg dan ook nul op rekest.

Integriteitsonderzoek
Waar in het bestuursrecht, waar ambtenaren nu mee te maken hebben, alleen al de schijn van belangenverstrengeling zal leiden tot ontslag, lijkt de kantonrechter – waar ambtenaren na 2020 mee te maken krijgen, als de Wet normalisering rechtpositie ambtenaren is ingevoerd – veel soepeler. Dat geldt ook wanneer een ambtenaar en een werknemer zitten te neuzen in bestanden waarin ze niets te zoeken hebben.

Over de verschillen tussen de behandeling door de civiele rechter en bestuursrechter schreef Vincent van Cruijningen, als advocaat verbonden aan Capra Advocaten, het boek Het nieuwe arbeidsrecht in de publieke sector. Van Cruijningen: ‘De CRvB hanteert een veel strengere lijn. In een zaak uit 2013 mocht op basis van anonieme meldingen al een integriteitsonderzoek worden verricht. Daaruit bleek dat een ambtenaar voor niet-zakelijke doeleinden SUWI had geraadpleegd. Plichtsverzuim, wat leidde tot een onvoorwaardelijk strafontslag.’

Privésfeer
Dat verschil in toetsing door rechters is ook te zien bij een ander ‘delict’: strafbare handelingen begaan in de privésfeer. Een werknemer die werkte bij een containerterminal was veroordeeld voor verboden drugs- en vuurwapenbezit, cocaïnehandel en het witwassen van zwart geld. Ondanks het feit dat de werkgever een streng anti-alcohol- en drugsbeleid voerde, was de kantonrechter soepel: er was geen sprake van ernstig verwijtbaar handelen, omdat de strafbare handelingen in de privésfeer hadden plaatsgevonden. Had een ambtenaar zich schuldig gemaakt aan vergelijkbaar gedrag in de privésfeer, dan waren de rapen gaar, zo blijkt uit de vaste jurisprudentie van de CRvB: dat wordt dan betiteld als ernstig plichtsverzuim, zeer waarschijnlijk gevolgd door strafontslag.

Strafontslag
Het lijkt er voor ambtenaren die zich onder de Wnra schuldig maken aan een integriteitsschending gunstig uit te zien: ze krijgen dan te maken met een andere, mildere rechter. Toch is dat niet het hele verhaal, zegt Van Cruijningen. ‘Na 2020 krijgt ook de civiele rechter te maken met integriteitsregels uit de Ambtenarenwet. Zijn toetsingskader verandert dus. Nu kijkt de Centrale Raad vooral naar de ernst van de feiten, en in minder mate naar de persoon van de beschuldigde en de omstandigheden waarin de integriteitsschending zich heeft voorgedaan.
De civiele rechter neemt dat laatste uitdrukkelijker mee in zijn beslissing.

Als nu een ambtenaar een lang dienstverband heeft en door zijn strafontslag financieel zwaar wordt benadeeld, dan is dat jammer. De civiele rechter weegt dat zwaarder en zal het ontslag eerder tegenhouden omdat hij het ontslag op staande voet een onredelijk forse sanctie vindt. Dat is natuurlijk leuk voor deze ambtenaar maar de vraag is of het in alle gevallen maatschappelijk wenselijk is.’

Lees het volledige artikel in Binnenlands Bestuur nr. 1 van deze week (inlog)