Ambtenaar blij, gemeente bloedt

De wet die ambtenaren juridisch gezien gelijkstelt aan 'normale' werknemers pakt goed uit voor ambtenaren. Voor overheidswerkgevers zullen de kosten fors oplopen. Dat concludeert Marien Korevaar van Capra Advocaten. Hij waarschuwt dat de 'Wet normalisering rechtspositie ambtenaren' overheden veel extra geld gaat kosten.

Gelijkschakeling
De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) onderschrijft dat de wet negatieve gevolgen heeft – in combinatie met de invoering van de Wet werk en zekerheid (Wwz) per 1 juli 2015. De belangenvereniging zal 'zich inzetten om die negatieve consequenties zoveel mogelijk te voorkomen'. De belangenvereniging is wel voorstander van de Wet normalisering rechtspositie ambtenaren en noemt 'de gelijkschakeling van de rechtspositie van ambtenaren met die van werknemers in het private bedrijfsleven een stap in de goede richting'.

Lange procedures
Het uitgangspunt van de initiatiefvoorstel van CDA en D66 is dat ambtenaren gelijk worden gesteld aan werknemers buiten de overheid. De eenzijdige ambtelijke aanstelling maakt plaats voor een reguliere, 'tweezijdige' arbeidsovereenkomst. Daarop is dan het private arbeidsrecht van toepassing in plaats van het publieke recht, dat volgens de VNG een 'zeer juridiserende werking op de arbeidsverhoudingen' heeft. Anders gezegd: een conflict op de werkvloer leidt op dit moment al gauw tot lange procedures.

Minder bureaucratie
Het private arbeidsrecht biedt ambtenaren veel meer mogelijkheden, zo is de gedachte. Het wordt voor werknemers van de overheid bijvoorbeeld eenvoudiger om over te stappen naar de 'marktsector' en vice versa. Ook is het de bedoeling dat de wet leidt tot minder bureaucratie. De wet zal gaan gelden voor circa 80 procent van de ongeveer één miljoen ambtenaren. Werknemers bij de politie, Defensie en de rechtelijke macht vallen er niet onder. Datzelfde geldt voor bestuurders, zoals wethouders en gedeputeerden.

Financiële gevolgen
Volgens juridische adviseurs zullen ambtenaren er in de praktijk niet zoveel van merken wanneer zij een arbeidsovereenkomst krijgen in plaats van een aanstelling. Met de invoering van de Wet normalisering rechtspositie ambtenaren in combinatie met de Wwz, verandert er bij ontslag vooral financieel gezien een hoop. Sinds de Wwz van kracht is, ontvangen alle ontslagen werknemers een 'transitievergoeding' - ongeacht de reden voor het gedwongen vertrek.

Balans zoek
Nu krijgen ontslagen ambtenaren volgens advocaat Korevaar normaal gesproken geen ontslagvergoeding, omdat ze aanspraak kunnen maken op 'bovenwettelijke uitkeringen'. Deze per overheidssector (zoals het rijk of de gemeenten) verschillende regeling is een aanvulling op de WW voor werknemers van de overheid. Volgens Korevaar raakt de balans tussen ambtenaren en 'gewone werknemers' zoek. 'Ambtenaren hadden meer zekerheid, terwijl werknemers buiten de overheid meer kans hadden om aan een ontslag een vrij te besteden som geld over te houden. Maar ambtenaren zijn onder alle omstandigheden beter af wanneer de wet normalisering onder het regime van de Wwz in werking treedt.' En daarmee schieten de initiatiefnemers hun doel - meer gelijkheid tussen ambtenaren en niet-ambtenaren - voorbij, vindt de advocaat. 'Ik kan aan de bakker of slager niet uitleggen dat ambtenaren straks een WW-uitkering, een transitievergoeding én bovenwettelijke uitkeringen krijgen. Terwijl de gemiddelde werknemer er met de invoering van de Wwz juist op achteruit gaat, omdat de WW wordt ingekort. Dat is gewoon oneerlijk.'

Spookambtenaren
De senaat behandelt het initiatiefvoorstel in september. Een groot aantal partijen in de Eerste Kamer is niet overtuigd van nut en noodzaak van de wet. Zo vragen zij zich af welke knellende problemen de omvangrijke operatie, waarvoor honderden wetten moeten worden aangepast, oplost. En leidt de nieuwe wet daadwerkelijk tot de beoogde gelijkwaardigheid? Ook willen de senatoren weten wat de operatie kost en welke baten daar tegenover staan. Als de senaat akkoord gaat met het huidige wetsvoorstel, zullen de kosten voor overheidswerkgevers fors oplopen, waarschuwt Korevaar. Voor overheden wordt het volgens hem te duur om slecht functionerende ambtenaren te ontslaan, vooral voor kleinere gemeenten. 'Je ziet nu al gebeuren dat gemeenten spookambtenaren maar in dienst houden, omdat het te veel kost om ze weg te sturen. Dat wordt met de nieuwe wet alleen maar erger.'

Lees het hele artikel in Binnenlands Bestuur nr. 17 van deze week