Hopen op Hillary

Madam President. De kans wordt steeds groter dat de nieuwe leider van de vrije wereld op deze manier wordt aangesproken. Maar wie denkt dat dit het resultaat is van geëmancipeerde politiek en openbaar bestuur heeft het mis. Slechts 19 procent van het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden is namelijk van het vrouwelijk geslacht. In dat licht bezien is haar kandidaatstelling een wonder. Maar volgens deskundigen zal ze alleen al als rolmodel een nieuwe generatie vrouwen inspireren voor een carrière aan de top.

Met slechts één vrouwelijke lijsttrekker voor de komende Tweede Kamerverkiezingen bij de zittende partijen is de kans op een vrouwelijke premier in Nederland voorlopig nihil. Ook al is het hier met 37 procent vrouwelijke parlementariërs weliswaar iets beter gesteld dan in de VS. In de gemeentepolitiek ligt de percentage met 28 procent nog een stuk lager volgens cijfers van Atria, het kennisinstituut voor emancipatie en vrouwengeschiedenis. De deelname van vrouwen in de politiek en het openbaar bestuur stagneert. In dit tempo is er pas volgende eeuw sprake van een gelijke machtsverdeling, daarom wordt de roep om een vrouwenquotum luider.

Calimerohoek
Wieke Paulusma (D66) raadslid te Groningen, maakt zich hard voor de invoering van het vrouwenquotum. Begin volgend jaar dient ze hiervoor op het D66-partijcongres een motie in. ‘Ik wil dat het vrouwenquotum in ons landelijke verkiezings programma wordt opgenomen’, aldus de politica. ‘Ik weet dat veel mensen, ook vrouwen, tegen zo’n quotum zijn. Ze zeggen: “Wij hebben hard voor onze positie gewerkt en die excuusvrouwen krijgen het zo in hun schoot geworpen.” Dat gevoel snap ik ook,’ aldus Paulusma. ‘We moeten ook niet in de Calimerohoek gaan zitten, maar vrouwen hebben aantoonbaar een achtergestelde positie. Het is een statistisch gegeven dat een vrouw moeilijker aan een baan komt en dan ook nog minder dan een man verdient. Dus om vrouwen op deze manier een inhaalslag te laten maken is alleen maar eerlijk’, vindt ze. ‘Het is wat mij betreft een noodgreep, een tijdelijke manier om de cirkel te doorbreken. Ik ben ervan overtuigd dat het werkt als een vliegwiel, voorbeeld doet volgen.’

PvdA-Kamerlid Keklik Yücel stelde de maatregel ook al voor. ‘Vrouwen verdienen dezelfde kansen als mannen, ook in de top van het bedrijfsleven’, vindt ze. ‘Daarom wil ik bedrijven wettelijk verplichten meer vrouwen aan te nemen op topposities. Van iedere tien topbestuurders zouden er minimaal drie vrouw moeten zijn. Nu is dat één op de tien terwijl de helft van de bevolking vrouw is. Veel bedrijven laten hierdoor bovendien veel talent onbenut en daarmee doen ze zichzelf tekort.’

Lokale politiek
Een belangrijke belemmering voor vrouwen om in de lokale politiek te gaan blijkt de combinatie van raadswerk met zorgtaken te zijn. Vooral als ze daarnaast ook betaald werk of een eigen bedrijf hebben. Het combineren van deze drie taken is voor vrouwen lastiger dan voor mannen, omdat zij vaak een grotere taak op zich nemen in de zorg voor kinderen en huishouden. Een ander knelpunt is de gevoelde noodzaak in de lokale politiek om zich te profileren. Uit onderzoek van Atria komt naar voren dat vrouwen zich vaker dan mannen bescheiden opstellen en minder geneigd zijn om hun eigen persoon of prestige voorop te stellen. Mannen vertonen vaker ‘haantjesgedrag’, terwijl vrouwen vaak ‘van de inhoud’ zijn en meer geneigd zijn tot samenwerking en consensus. Een quotum alleen is niet voldoende, volgens deze bevindingen.

Het vrouwenquotum is dan ook omstreden, er zijn veel tegenstanders van deze noodgreep. Zo bleek onlangs nog uit een onderzoek van EenVandaag dat zeven op de tien mannen tegen een vrouwenquotum in de politiek zijn. Vrouwen zijn meer verdeeld over de kwestie, maar ook onder hen is de grootste groep tegen (45 procent), een derde is voor. Ook de VVD is een fervent tegenstander van de voorkeurspositie voor vrouwen. ‘Quota zijn voor vissen, niet voor vrouwen,’ aldus een woordvoerder van de VVD-fractie van de Tweede Kamer. ‘Wervings- en selectiebureaus zijn prima in staat om bedrijven en vrouwen met elkaar in contact te brengen.’ Volgens de liberalen moeten gesprekken over emancipatie niet alleen aan de bestuurstafel plaatsvinden, maar ook aan de keukentafel. ‘Stellen bepalen zelf hoeveel de vrouw werkt en hoeveel de man voor de kinderen zorgt en andersom.’ De realiteit is dat onder met name de lokale bestuurders maar weinig vrouwen te vinden zijn. Bijna vier op de vijf burgemeesters is man. Er is slechts één vrouwelijke burgemeester van een 100.000+ gemeente en één vrouwelijke commissaris van de koning.

Atria doet dan ook een oproep aan de politieke partijen om meer vrouwen naar voren te schuiven. Dat begint volgens het instituut met beter zoeken op lokaal niveau. ‘Kijk naar maatschappelijke organisaties in je netwerk’, zegt Zehra Sariaslan van Atria. ‘Grote kans dat je daar geschikte vrouwen vindt met veel ervaring en bijvoorbeeld een bestuursfunctie.’ Ook aan de kandidaatstellingcommissies mag wel wat veranderd worden, vindt ze. ‘Het gebeurt toch nog vaak dat er bij zo’n sollicitatie alleen maar mannen tegenover je zitten. Daarmee geef je bewust of onbewust een signaal af. Het is beter als er ook vrouwen in zo’n commissie zitten. Een rolmodel voor vrouwelijke kandidaten is belangrijk.’ Atria stuurde eerder dit jaar een brief naar alle politieke partijen waarin gevraagd werd om aandacht voor de vrouwenzaak in het algemeen. Het instituut hoopt dat kwesties die met emancipatie te maken hebben opgenomen worden in de partijprogramma’s.

Verloren talent
Irene Janssen traint en coacht vrouwen voor een bestuurlijke carrière en voor de politieke arena. Ze ziet dagelijks voldoende geschikte vrouwen voor functies in deze sector, al worden ze niet altijd herkend. Maar ze maken zichzelf ook te weinig bekend, erkent ze. ‘Dat komt doordat vrouwen vaak te bescheiden zijn. Het zogenoemde imposter syndrome. Het gevoel dat je elke moment ontmaskerd kunt worden. Meestal onterecht natuurlijk.’ Ze noemt als voorbeeld de vele vrouwelijke professionals in de zorg, die precies weten hoe het in hun vakgebied werkt. ‘Maar ze kennen de politieke context niet en denken dan dat het te hoog voor ze gegrepen is. Op die manier gaat er een hoop talent verloren.’

Dat inspiratie op dit gebied belangrijk is blijkt uit het feit dat ze momenteel het campagneteam van Clinton versterkt. ‘Ik help in de Florida mee met het runnen van een lokaal campagnebureau. Mensen op straat aanspreken en van deur tot deur stemmen proberen te winnen. Hillary is natuurlijk een prachtig voorbeeld van een krachtige vrouw in het openbaar bestuur. Maar je hoeft heus geen Angela Merkel of Hillary Clinton te heten om een rolmodel te zijn. Dat kan ook, of misschien wel juíst, die mondige fractievoorzitter van de lokale partij in je eigen gemeenteraad zijn.’